DINSDAG 26 NOVEMBER 2024 – Angela de Jong
Waarom wordt deze parel zo goed verstopt?
Hooguit vijftien minuten. Zo lang duurde het intermezzo achterin de auto, op de parkeerplaats van de plaatselijke disco. Één moment van onbezonnenheid, welke tiener overkomt dat niet? Maar het leven van Agnes, en met haar vele anderen, zou voorgoed veranderen.
Het programma Dossier Afgestaan, zaterdagavond laat op NPO 2, was tot afgelopen weekend totaal langs me heen gegaan. De zoveelste platgesponsorde SBS-talentenjacht met Wendy van Dijk krijgt ellenlange reclametijd in Bar Laat en wordt door Sophie Hilbrand besproken alsof John de Mol hoogstpersoonlijk het achtste wereldwonder heeft bedacht.
Maar een programma dat werkelijk de moeite waard is, dat je als mens met je neus op de feiten drukt dat onze moderne verworvenheden helemaal niet zo vanzelfsprekend zijn als ze soms lijken, moet je als kijker maar bij toeval ontdekken. De logica van de publieke omroep anno 2024, ik ga niet eens meer mijn best doen om het te begrijpen.
Dossier Afgestaan, waarvan ik zaterdag dus onverwacht in de tweede aflevering belandde, is een vierdelige special van Andere Tijden en gaat over dé schande van de jaren ’60 en ’70: als ongehuwd meisje zwanger raken. Zoals Agnes dus. De pil was nog niet voorhanden en het geloof juist alom aanwezig – tel maar uit.
Alle kanten worden belicht: die van de meisjes die niet wisten wat ze overkwam, de starre houding van hun ouders, de kinderen die eruit voortgekomen zijn en hun soms levenslange zoektocht naar wie ze nou eigenlijk zijn, het verpleegkundig personeel dat de bevallingen begeleidde en de ouders die de ongewenste kinderen adopteerden.
Een zwarte bladzijde uit onze geschiedenis, waar misschien al veel over is gezegd, maar nooit genoeg. Omdat de verhalen zo levensbepalend zijn. En omdat mensen met de beste bedoelingen soms vreselijke dingen kunnen doen.
Een maatschappelijk werkster die de bevallingen begeleidde, vertelt eerlijk dat ze destijds niet doorhad hoe levensbepalend en traumatiserend de situatie was. Ze dacht werkelijk dat de vrouwen, na het afstaan van het kind, hun leven weer op konden pakken.
Het is geen klein groepje dat dit overkwam. Het ging om duizenden jonge vrouwen. Als het carnaval was geweest, wisten de kinderverzorgsters van de Vroedvrouwenschool in Heerlen dat ze over negen maanden een piek konden verwachten in het aantal geheime bevallingen op zolder.
De verhalen van de betrokkenen zijn overigens lang niet allemaal hetzelfde. De ene vrouw stond een paar dagen na haar bevalling alweer voor tentamens. De ander kwijnde weg, maar mocht er thuis niet over praten. Anne-Marie, een weggegeven dochter, kwam er tijdens haar zoektocht achter dat haar biologische ouders na haar geboorte met elkaar zijn getrouwd en nog twee kinderen kregen. Maar van haar willen ze tot op de dag van vandaag niks weten.